Η συγκοινωνία στην Αθήνα: από τη δημόσια υπηρεσία στην εσκεμμένη απαξίωση;

Η καθημερινή εμπειρία του επιβάτη στις αστικές συγκοινωνίες της Αθήνας έχει μετατραπεί σε έναν αγώνα υπομονής. Καθυστερήσεις, ελλείψεις δρομολογίων, γηρασμένα λεωφορεία, προβλήματα συντήρησης και έλλειψη προσωπικού συνθέτουν μια εικόνα παρακμής που κανείς δεν μπορεί πια να αγνοήσει. Όμως το ερώτημα παραμένει: πρόκειται για ανικανότητα και αδιαφορία ή για μια εσκεμμένη απαξίωση του δημόσιου χαρακτήρα των συγκοινωνιών, με σκοπό την ιδιωτικοποίησή τους;

Η καθημερινότητα των επιβατών

Όποιος χρησιμοποιεί καθημερινά λεωφορεία, τρόλεϊ ή μετρό στην Αθήνα γνωρίζει πολύ καλά το μέγεθος του προβλήματος. Οι καθυστερήσεις είναι κανόνας, τα οχήματα συχνά παρουσιάζουν βλάβες, ενώ τα δρομολόγια μειώνονται συνεχώς. Ειδικά σε περιοχές εκτός κέντρου, οι πολίτες περιμένουν 30 ή και 40 λεπτά για ένα λεωφορείο, το οποίο μπορεί τελικά να φτάσει ήδη υπερπλήρες.

Η κατάσταση επιβαρύνεται από την έλλειψη προσωπικού. Οι οδηγοί και οι τεχνικοί είναι λιγότεροι από όσους απαιτούνται, ενώ οι προσλήψεις καθυστερούν ή δεν εγκρίνονται καθόλου. Ο στόλος των λεωφορείων είναι σε μεγάλο ποσοστό παλαιός, ενεργοβόρος και ρυπογόνος, με οχήματα που ξεπερνούν τα 15 ή και 20 χρόνια λειτουργίας.

Οι κοινωνικές συνέπειες

Οι συνέπειες αυτής της κατάστασης είναι πολλαπλές και αγγίζουν άμεσα την καθημερινή ζωή των πολιτών. Οι εργαζόμενοι φτάνουν αργοπορημένοι στις δουλειές τους, οι μαθητές και φοιτητές ταλαιπωρούνται, ενώ οι ηλικιωμένοι ή τα άτομα με κινητικά προβλήματα δυσκολεύονται να μετακινηθούν με αξιοπρέπεια.

Παράλληλα, η αναξιοπιστία των δημοσίων συγκοινωνιών ωθεί πολλούς στη χρήση του αυτοκινήτου, επιδεινώνοντας την ήδη ασφυκτική κυκλοφοριακή συμφόρηση και τη ρύπανση του αττικού λεκανοπεδίου. Ο φαύλος κύκλος είναι προφανής: όσο υποβαθμίζεται το δημόσιο μέσο, τόσο περισσότερο επιβαρύνεται η πόλη.

Η υποχώρηση του κράτους

Πίσω από την εικόνα εγκατάλειψης, κρύβεται μια σταδιακή αλλά σταθερή υποχώρηση του κράτους από τον ρόλο του ως εγγυητή του δημόσιου συμφέροντος. Οι επενδύσεις σε νέο εξοπλισμό είναι περιορισμένες, οι προσλήψεις ελάχιστες, ενώ η συντήρηση του υφιστάμενου στόλου συχνά ανατίθεται σε εργολάβους.

Ταυτόχρονα, προωθούνται πολιτικές “συμπράξεων” με ιδιώτες – είτε μέσω ανάθεσης γραμμών σε ιδιωτικά ΚΤΕΛ, είτε μέσω συμβάσεων για τη λειτουργία συγκεκριμένων δρομολογίων. Αυτές οι πρακτικές παρουσιάζονται ως «λύση ανάγκης», όμως στην πράξη υπονομεύουν τη βιωσιμότητα και τη λειτουργική ανεξαρτησία των δημόσιων οργανισμών μεταφορών, όπως η ΟΣΥ και η ΣΤΑΣΥ.

Η σιωπηρή στρατηγική της απαξίωσης

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που θεωρούν πως αυτή η διαρκής απαξίωση δεν είναι αποτέλεσμα αδράνειας, αλλά μια σιωπηρή στρατηγική που αποσκοπεί στο να πειστεί η κοινωνία πως «ο ιδιώτης τα κάνει καλύτερα». Η εικόνα του αναξιόπιστου, βρώμικου και αργού δημόσιου λεωφορείου γίνεται εργαλείο για να νομιμοποιηθεί στα μάτια του πολίτη η ιδιωτικοποίηση.

Παραδείγματα από άλλες ευρωπαϊκές πόλεις, όμως, δείχνουν ότι η ιδιωτικοποίηση των μεταφορών σπάνια βελτίωσε τις υπηρεσίες. Αντιθέτως, σε πολλές περιπτώσεις αύξησε το κόστος για τον επιβάτη και μείωσε τη συχνότητα και την κάλυψη των δρομολογίων, αφού οι ιδιώτες εστιάζουν στις πιο «κερδοφόρες» γραμμές και περιοχές.

Η ανάγκη για μια δημόσια αναγέννηση

Οι αστικές συγκοινωνίες δεν είναι επιχείρηση, είναι κοινωνικό αγαθό. Ο ρόλος τους είναι να εξυπηρετούν το σύνολο των πολιτών, ανεξάρτητα από εισόδημα ή τόπο κατοικίας. Για να λειτουργήσουν σωστά, χρειάζονται πολιτική βούληση, επαρκή χρηματοδότηση, διαφάνεια στη διαχείριση και σεβασμό στους εργαζόμενους.

Η ανανέωση του στόλου με σύγχρονα, ηλεκτρικά και φιλικά προς το περιβάλλον οχήματα, η ενίσχυση του προσωπικού και η ορθολογική οργάνωση των δρομολογίων δεν είναι πολυτέλειες — είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για μια βιώσιμη πόλη.

Η Αθήνα δεν μπορεί να γίνει «ευρωπαϊκή πρωτεύουσα» με συγκοινωνίες του περασμένου αιώνα. Αντί να εκχωρείται σταδιακά στους ιδιώτες ένα κρίσιμο δημόσιο αγαθό, χρειάζεται ένα σχέδιο πραγματικής ανασυγκρότησης των δημόσιων μεταφορών, με στόχο την ποιότητα, την αξιοπιστία και την καθολική πρόσβαση.

Επίλογος

Η δημόσια συγκοινωνία είναι ο καθρέφτης της κοινωνίας μας. Όταν καταρρέει, δεν υποφέρει μόνο η πόλη, αλλά και η ιδέα του κοινού καλού. Αν η απαξίωση είναι όντως εσκεμμένη, τότε η ιδιωτικοποίηση δεν θα είναι «λύση», αλλά το τέλος μιας εποχής όπου οι πολίτες μπορούσαν να μετακινούνται αξιοπρεπώς, χωρίς να χρειάζεται να πληρώνουν παραπάνω για κάτι που ήδη τους ανήκει.

Kurtis

Ακολούθησε το ATHENS  TROLLEYBUS DRIVERS  στο Facebook .